Nağıllarda böyük həqiqətlər gizlədilib. Nağıllar alleqoriya çeşməsidir
və Kainat bizimlə məhz alleqorik dildə danışır. O dil heç zaman ölmür, itmir, təhriflərə
məruz qalmır.
Monoteist dinlərin beyinlərə yeritdiyi “taleyin əvvəldən cızılmış”,
“alın yazısı” möhürü-filan məntiqdən təsəvvürəgəlməz dərəcədə uzaq uydurmadır.
Beyni fatalizmin buxur tüstüsü ilə uydurulmuş kütləni idarə etmək çox asan bir
şey. Məhz idarə olunmaya yatımlığına görə insanın iradəsi çökdürülməli, tərəqqiyə
meyl-marağı söndürülməli, analitik təfəkkürü susdurulmalı, o, kölə halına gətirilməli
idi. Bunun üçün isə “sən taleyinin qulusan, bütövlükdə idarə olunansan, sənin
yerinə hər şey düşünülüb artıq” mental
proqramından daha sərfəli və effektli birini düşünüb tapmaq mümkün deyildi.
Məntiqlə isə əgər hər şey irəlicədən düşünülüb-daşınılıbsa mənim
buralarda nə işim vardı? Sənin bəs? O birinin bəs? Ya heç bir şey etməyək, olan
onsuz da olacaq. Heyvanlar aləminin dördayaq, quyryqlu ünsürlərinin həyatını
yamsılayaq. Onlar da öz yaşamına müdaxilə etmir, biz də etməyək! Bu yerdə
nağıllar köməyə gəlir, daha doğrusu onlarda gizlədilmiş həqiqətlər.
Əsasən rus nağıllarında tez-tez rast gəlinən, qəhrəmanın dilemma
qarşısında qoyulması epizodu var. Qəhrəman yol ayrıcına (yeri gəlmişkən mistik
bir yerdir yol ayrıcı) gətirilir və irəlidə 3 yol. Tən qənşərində də iri bir daş, üstündə yazı:
Sola gedərsən – filan-filan-filan.
Sağa gedərsən – filan-filan-filan
Düz gedərsən – filan.
Bax, əsl həqiqət elə budur. Fatalizm də elə bu diapazondadır. Bir yol
yox (ölsən də, qalsan da görüb-görəcəyin bu), əziz cənab-xanımlar, qarşınızda 3
yol var. (O-na bir köynək yaxın olanlarçun 5 ya 10, ya deyək 15 yol. O da hamıya
eyni gözlə baxmır) Və burada verilir sizə seçim hüququ. Hansı cığırla yolunuza
davam edəcəyiniz tam sizin ixtiyarınızda. Hər cığırın da sonunda fərqli final
gözləyir sizi, təbii. Başqasının cığırına adlaya bilməzsiniz. Başqasına aid
olanı arzulamaq olar, amma onun reallığına düşməniz qeyri-mümkündür. Bunun üçün
gərəkən mental-emosional və s. və il. durumda deyilsiniz və bir sıra xarakterik
keyfiyyətlərdən xalisiniz.
Yəni bu interpretasiya bizə ta uşaqlıqdan yedizdirilən “qismətttt!” zəhərli
ideyasından daha uğurlu, daha çevik, məntiqli, humanist və deməli var olmaya
daha iddialı və hüquqlu!